زندگی امامان اهل سنت - امام احمد بن حنبل ( رض )

امام احمد بن حنبل (رض)

نام ایشان احمد فرزند محمد فرزند حنبل می‌باشد که چون جدش مشهورتر از پدرش بوده به ابن حنبل شهرت یافته است ایشان نسبتش در نزار بن معد بن عدنان به پیامبر(ص) می‌رسد . امام احمد بن حنبل چهارمین و آخرین مقتدای سر مذهب اهل سنت و جماعت می‌باشد ، ایشان در 164 هجری قمری در بغداد تولد یافت . در کودکی پدرش را از دست داد ، امام احمد مادرش را بسیار گرامی داشته و بدون اجازه‌ی وی کاری را انجام نداده است . ..................................

زندگی احمد بن حنبل با فقر و تهیدستی همراه بوده و برای امرار معاش زحمات و سختیهای فراوانی کشیده است با وجود این ، هدایا را نمی‌پذیرفت ، امام 5 بار به زیارت حج رفت که 3 بار آن پیاده بود . وقتی امام احمد برای تحصیل علم به کوفه می‌رود ، شبها به جای بالش خشتی را زیر سر می‌گذارد .

امام احمد بن حنبل نخست قرآن را از بر نمود مدتی نزد قاضی ابو یوسف کسب علم کرد . بعدها به دنبال علم به مکه . مدینه ، یمن ، جزیره ، شام و …. رفت ، ایشان بدنبال حدیث و گردآوری آن زحمات زیادی را متحمل شد ، امام می‌فرمایند : اگر کسی علم احادیث و راههای تشخیص و اختلاف آنها را نداند حرام است که به آنها فتوا دهد . امام احمد بن حنبل بیش از 30 هزار حدیث را حفظ و به امام المحدثین مشهور بوده است .

از اولین استادان امام احمد ، قاضی ابویوسف و هشیم بن بشیر واسطی هستند . از دیگر اساتید امام احمد ، امام بزرگوار شافعی (رض) و سفیان بن عیینه می‌باشند . علاوه بر آنها نزد استادانی چون عبدالرحمن بن مهدی و عمیر بن عبدالله کسب علم نموده است .

امام احمد بن حنبل در سن 40 سالگی در مسجد جامع بغداد به تدریس پرداخت احتمالاً علت تأخیر در تدریس بخاطر این بود که چون تعدادی از استادانش در قید حیات بودند شرم داشت با وجود آنها ادعای استادی بکند . در جلسه‌ی تدریس ایشان بالغ بر 5000 نفر گرد می‌آمدند . 

امام احمد قامتی بلند داشت ، کم اشتها و کم خوراک بود از آب وضوی خود می‌آشامید ، حافظه‌ی قوی داشته و دارای صبر و اراده‌ی متین ، بسیار با وقار و آرامش بوده و از مزاح و شوخی پرهیز کرده ، به دیگران نیز اجازه نمی‌داد به شوخی و مزاح مبادرت ورزند ، بسیاری اوقات در جواب سؤالی می‌فرمود نمی‌دانم ، نسبت به فقرا و ناتوانان فروتن بود . علّامه مروزی یکی از بزرگان فرموده است : در هیچ جایی ندیدم به اندازه‌ی مجلس بن حنبل به فقرا احترام گذاشته شود .

امام احمد بعد از اینکه به مقام امامت و اجتهاد رسید باز از کسب علم دست بر نداشت و در جواب سؤال کسانی که می‌گفتند تا کی می‌خواهی بدنبال علم بروی فرمود : از وقتی که قلم به دست گرفتم تا آنگاه که وارد گور می‌شوم . اصول مذهب امام احمد بر پایه‌ی قرآن ، سنت ، فتوای صحابه و اجماع قرار داشت همچنین مسائل را بر قیاس و مصالح مرسله حمل می‌نمود . پیروان مذهب امام احمد اکنون ( قسمتهایی از آفریقای شمالی ، عراق ، شام ، فلسطین و نیز حجاز ) هستند .

از جمله شاگردان امام احمد می‌توان یزید بن هارون ، بخاری ، مسلم ، ابوداوود ، ابراهیم الحربی ، احمد بن ابی الحواری و …. را ذکر کرد ، یکی دیگر از شاگردان امام احمد به نام احمد بن محمد الخلال فقه امام احمد را در کتابش به نام الجامع الکبیر گرد آورده است .

مشهورترین کتاب امام احمد بن حنبل ( المُسند ) می‌باشد که مشتمل بر 40 هزار حدیث رسول‌اکرم (ص) است بعضی می‌گویند که در مسند امام احمد احادیث ضعیف وجود ندارد . از دیگر کتب امام ( المناسک ، الزهد ، الناسخ و المنسوخ و  … ) می‌باشند .

در زمان امام احمد ، گروه معتزله ( یکی از فرقه‌های اسلامی ) در دستگاه حکومتی دارای قدرت بودند آنها عقیده داشتند که قرآن مخلوق و ساخته شده است ، هر کس که با عقیده‌ی آنها مخالفت می‌نمود مورد تهدید و آزار قرار می‌گرفت اما امام احمد هیچگاه تسلیم نشده و بر عقیده‌ی خود که قرآن کلام و صفت خداست و صفت خداوند مخلوق نیست بلکه ازلی می‌باشد ثابت قدم ماند بدین علت بارها شکنجه و زندانی شد پس از مدتها آزار و اذیت وقتی که از زندان آزاد شد از معاشرت با مردم و تدریس منع شد ، همزمان با به خلافت رسیدن متوکل عباسی پس از 14 سال اذیت و آزار و شکنجه و زندان و ممنوعیت به او اجازه‌ی تدریس داده شد .

امام احمد در عبادت و شب زنده‌داری یگانه بود ، پسرش عبدالله می‌گوید پدرم در هر شبانه روز 300 رکعت نماز می‌گذارد و در هر هفته یکبار قرآن را ختم می‌نماید . امام همچنین به دنبال کسب حلال بسیار تلاش کرده و از هیچ کس چیزی را قبول نمی‌نمود . وقتی از ایشان می‌پرسند  چگونه قلبها آرام می‌گیرند می‌فرماید : « با لقمه‌ی حلال »

سخنان بعضی از گذشتگان درباره‌ی امام احمد بن حنبل

1ـ ابراهیم الحربی : گوئی خداوند علم اول و آخر را در ابن حنبل گرد آورده است .

2ـ ابی داوود سجستانی : 200 نفر از مشایخ دین را دیده‌ام اما هیچکدام به پای ابن حنبل نمی‌رسیدند .

3ـ ابو حاتم : اگر مردی را دیدی که احمد بن حنبل را دوست دارد بدانید او طرفدار سنت است .

4ـ امام نووی (رض) احمد بن حنبل امامی وارع ، زاهد دارای حافظه‌ی قوی و علم فراوان بود.

5 ـ شیخ عطار نیشابوری : احمد بن حنبل شیخ سنت و جماعت و امام دین و دولت بود ، در تقوی و کرامت شأنی عظیم داشت ، صاحب فَر است و مستجاب الدعوه بود .

از سخنان گهربار امام احمد (رض)

1ـ خوشا به حال کسی که خداوند او را گمنام نمود .

2ـ بپرهیزید از کسی که به علم کلام علاقه‌مند است بپرهیزید .

3ـ از اینکه بدون امام و رهبر در مسئله‌ای صحبت نمایید بپرهیزید .

4ـ خداوند را به خواب دیدم عرض کردم به چه وسیله‌ای نزدیکی به شما میسر است فرمود : به وسیله‌ی کلام من ای احمد ، گفتم : چه بفهمد یا نفهمد . فرمود : بله چه بفهمد یا نفهمد .

امام احمد (رض) در سال 241 هجری وفات یافت جنازه‌ی ایشان با حضور ده‌ها هزار نفر ( و به قولی نزدیک به یک میلیون نفر ) تشییع و در بغداد دفن شد .

خاتمه

مسلمانان اهل سنت و جماعت از قرن سوم هجری تاکنون پیرو یکی از مذاهب 4 گانه‌‌ی ( حنفی ، مالکی ، شافعی و حنبلی ) هستند و هر کس را پیرو شخص ، گروه و امامی غیر از این چهار مذهب باشد از دایره‌ی اهل سنت خارج می‌دانند ، بسیاری از علما توانایی تدوین فقه و مذهب جدید را دارا بوده‌اند اما برای جلوگیری از اختلاف بیشتر و پاره پاره شدن مسلمانان دست به اینکار نزدند بلکه خود و عموم مسلمانان را به پیروی و پایبندی به یکی از این مذاهب ملتزم کرده‌اند ، از نظر علمای اهل سنت این 4 مذهب بر حق بوده و پیروی از هر کدام آنها تفاوتی ندارد . امروزه به بهانه‌های واهی مانند اینکه تقلید حرام است و نباید از یک نفر تقلید کرده بلکه باید هر کس خود شخصاً از قرآن و سنت اجتهاد کند دشمنان دین درصد تفرقه و اختلاف و فروپاشی هر چه بیشتر میان مسلمانان و فرزندان این آیین پاک آسمانی هستند و بعضی از مسلمانان ساده و پاک نیت به خاطر دوری از شرک و کفر و رسیدن به حق فریب چنین سخنانی را خورده‌اند ، مسلمانان و مخصوصاً جوانان این آیین نجات بخش باید آگاه بوده و بدانند که اجتهاد کار هر کس نیست رسیدن به درجه‌ی اجتهاد سالها زحمت ، تلاش و کسب علم از محضر اساتید برجسته و قابل اعتماد را خواستار است و تا رسیدن به چنین مرحله‌ای بر هر کسی خواه ناخواه لازم است که از یکی از این پیشوایان بلند پایه که تمام عُمر خود را صرف خدمت به این دین و جمع آوری قرآن و حدیث و راه و روش خلفای راشدین و شرح و ثبت آنها نموده‌اند پیروی کرده و احکام و برنامه‌های دینی خود را که آن بزرگواران و علمای برجسته‌ی اسلام نسل به نسل تا به امروز حفظ نموده‌اند . دریافت کنند و از یک رأی بودن و اختلاف و تفرقه و ادعاهای پوچ دوری گزینند .

پروردگارا دیدگان همه را به حقیقت گشاده و دشمنان دین و دست‌های پلید مکّاران فریب کارِ تفرقه‌ انداز را قطع و آنها را سرافکنده و خوار بگردان . آمین

« والسلام علی من التبع الهدی »