نی‌نوا

خالق قطعه مشهور «نینوا» می‌گوید که زاده روز عاشوراست و همیشه نامش را که مادرش به همین مناسبت بر او نهاده دوست می‌دارد و خلق این قطعه به سالهای کودکی‌اش باز می‌گردد.

موسیقی در دوران هخامنشیان

بر اساس نوشته های هرودوت مورخ یونانی، مغان هخامنشی بدون همراهی ساز با نای سرودهای مذهبی می خواندند و از این نظر، نه مثل سرود خوانان بابلی و آشوری بودند و نه تحت تاثیر اقوام سامی. موسیقی این سرودها صرفآ موسیقی آوازی بود و نه موسیقی سازی.

تار

تار

                  تار را می توان یکی از اصیل ترین سازهای ایرانی به شمار برد. همچنین می توان تار و سه تار را از یک خانواده دانست که به مانند دو برادر ولی با تغییراتی (تغییراتی از قبیل از قبیل اندازه ، نوع و شیوهء نواختن ، سیم ها ، و هارمونی صدا) به هم شبیه اند.

تار سازی است از دسته سازهای سیمی مضرابی. این گونه روایت شده که از زمان قاجاریه به بعد جزء یکی از سازهای ملی در آمده و با آن می توان کلیه نغمات متداول ایران را بخوبی اجرا نمود.
از نظر معنوی به معنای تار موی ، تار ابرشم ، زه ، وتر ، رشته و به اصطلاح امروز سیم و امثال آن است . در ساز شناسی لفظ تار به معنای یک ساز مستقل است.

اسامی اجزای مختلف تار ازین قرار است : سیم گیر ، کاسه ، نقاره ، دسته ، پوست ، خرک ، پرده ها ، شیطانک ، پنجه ، مضراب ، سیم ، گوشی.

آنچه مسلم است ما تا دوره صفویه سازی بنام و شکل تار امروزی نداشتیم زیرا در نقاشی های آن دو رده هم اثری از آن دیده نمی شود ، در صورتی که در مجلس بزم تالار چهل ستون اصفهان کمانچه و عود و سنتور را می بینیم. در دوره قاجار تار یکی از ارکان موسیقی ایرانی شده است. ساز دیگری هم از نوع تنبور و سه تار در ایران داریم که دو تار نامیده می شود و در میان ترکمن های دشت گرگان نیز معمول است ، شاید بتوان در قفقاز که نوعی از تار بسیار معمول است سابقه قدیمی تری برای آن پیدا کرد.

سیم های این ساز : سیم های تار اقتباس از سه تار است منتها برای این که صدا قوی تر شود سیم های اول و دوم زرد و سفید را به طور تایی بسته اند و پنج سیم پیدا کرده است و سیم ششم چنانکه معروف است بعدها به وسیله غلام حسین درویش خان از روی سه تار به آن اضافه شده است.
تار دارای شش سیم می باشد : دو سیم اول یک جنس و به جنس فولاد هستند که با هم کوک می شوند.
دو سیم دوم که بعضاً نارنجی یا زنگ رنگ هستند معروف اند به سیم سل که با هم کوک می شوند و همچنین اندازه و قطر آن باید به اندازهء دو شماره از سیمهای سفید بزرگ تر باشد.
سیم پنجم یعنی سیم هنگام که در کوک آن در اجراهای موسیقی متفاوت است و باید از جنس دو سیم اول یعنی سیم های سفید باشد.
سیم ششم یعنی سیم بم از جنس برنج است که کوک ان در اجراها و دستگاه های موسیقی متفاوت است.

دستهء ساز : روی دسته تار دو استخوان کلفت و بزرگ قرار دارد که از استخوان شتر و یا استخوان پشت ماهی است . در وسط این استخوان چوب قرار دارد که پرده ها روی آن بسته می شوند .

پرده ها : حداقل پرده های این ساز ۲۵ عدد است و می توان این عدد را به ۲۸ و بیشتر نیز رساند. چنانچه بر روی سازهای اساتیدی چون کیوان ساکت ملاحظه می شود ، به دلیل افزایش صدا دهی ساز تعداد پرده ها بیشتر از حد معمول آن هستند.
جنس این پرده ها از زه یا روده گوسفند است. طول تار معمولا 96 تا 93 سانتی متر است . طول سیم مرتعش یعنی فاصله خرک تا شیطانک 66 سانتی متر است .

کاسه و نقاره : جعبه طنینی تار کاسه ای است مرکب از دو قسمت ؛ که بزرگتر را کاسه و کوچکتر را نقاره می نامند که هر کدام به صورت یک قلب نقش بندی شده است که این دو قلب به یکدیگر چسبیده اند.
روی دهانه ی کاسه و نقاره پوست نازک بره کشیده شده است. این پوست موجب می شود که بازتاب صدا پس از ارتعاش سیم ها بیشتر شود. این در حالیست که در سه تار به جای پوست از یک قطعهء چوبی استفاده می شود و یکی از دلایلی که موجب می شود سه تار صدایی آرام تر پیدا کند همین قطعهء چوبیست. جنس کاسه و نقاره معمولا از چوب درخت توت و چوب دسته را از فوفل یا گردو انتخاب شده است .

اتصال سیم ها : محل اتصال سیم ها به کاسه توسط سیم گیر انجام می شود.  خرک ساز ، سیم ها روی پوست نگاه می دارد و در انتها سیم ها توسط شیطانک گرفته می شوند و بوسیلهء گوشی محکم می شوند.

پدر تار ایران علینقی وزیری موسیقی دان معاصر ، با تغییر قطر سیم ها و پوست و امتداد دسته تار روی نقاره ، سه نوع تار دیگر ابداع نمودند و آن ها را تار باریتون تار معمولی ، تار باس و سپران نام نهادند. دامنه صوتی تار دو هنگام و پنج نت است. از do2 تا sol4 و در تار جدید سه هنگام و یک نت وسعت دارد.

تار از زبان مشاهیر :

در برهان قاطع آمده است : تا مخفف تار تنبور است ، تار بر وزن مار ، تار موی ، تار ابریشم ، تار ساز و امثال آن

در فرهنگ آنندراج دربارهء تار اینگونه آمده است : تا مخفف تار است و تار ساز ، چون چنگ و تنبور و قانون و امثال آن.

لسان الغیب : «مغنی ملولم نوایی بزن           به یکتایی او ، دو تایی بزن

حضرت مولانا : می زن سه تا که یکتا گشتیم مکن دوتایی یا پرده رهاوی یا پرده رهایی

باز هم حضرت مولانا : چنگ و قانون جهان را تارهاست ناله هر تار در فرمان تو

صائب تبریزی : صائب هلاک زمزمه آتشین ماست هر کس که ناخنی به رگ تار میزند

قا آنی : زمانه ساز طرب می زند چنانکه بگوش رسد ز زاویه عنکبوت نغمه تار

و باز هم مولانا : تارهای چنگ را ما نیم ما چونک در سازیم زیر و بم زنیم

موسیقی ( دستگاه همایون )

معرفی دستگاههای موسیقی ایرانی (دستگاه همایون )

دستگاه همایون یکی از هفت دستگاه موسیقی ایرانی است.

به دلیل استفاده از یک گام خاص و تفاوت محسوس در گام بالا رونده و پایین رونده دستگاه همایون منحصر به فردترین دستگاه موسیقی ایرانی به شمار می‌رود. مقایسه سایر دستگاه‌های موسیقی ایرانی با موسیقی دیگر ملل و خصوصاً کشورهای هم‌جوار تشابه و یکسان بودن ریشه برخی را نشان می‌دهد. اما این مطلب در مورد دستگاه «همایون» صادق نیست.