خواص و لحظه‌های تاریخی جـوانـرود

 

مطالعه آثار و دست نوشته های به جامانده(علم تاریخ و میراث مکتوب) از اندیشمندان، حاکمان عدالت پرور؛ نوابغ و مشاهیرکورد برای عموم مردم خصوصاً نسل آینده ساز؛ جوانان فرهیخته و فرهنگ دوست ضروری است؛تا آثارعلمی؛ ادبی؛ فکری و تاریخی اندیشمندان ایران و جــوانــرودیها بدانند نیاکانشان ازچه پیشینه تمدنی و مبارزات درخشانی برخوردار بوده‌اند؛ چگونه می اندیشیده و می زیستند. اهل قلم تمامى نیازهای بشر را مورد توجه و مطالعه قرار می دهند و مى کوشند به نحوى روشن و جامع از پند ها و ... سخن بگویند ، در هر منطقه‌ای وکشوری با یک نگاه مردم به دو طبقه تقسیم می شوند افرادی که از روی تفکر؛ عقلانیت و استدلال تصمیم می گیرند، موضعات را دنبال میکنند و عقلانیت را بر احساسات ترجیح می دهند به خواص معروفند؛ جامعه را به سوی علم، پیشرفت و عدالت هدایت و رهبری کنند ؛گروه دیگری هم جو و فضای وقت و زمان را می سنجند و دنبال جریانات؛ ناخواسته حرکت می کنند نتیجه و عواقب و مسیر را کمتر مشاهده میکنند؛ بیشتر تابع احساساتند به عوام معروفند؛ حال هر واقعه تاریخى داراى یک زمان وقوع و یک اسطوره خاصی است . آری هر طایفه و ملتى داراى پند و افسانه‌هاى است که اگر چه دراین عصر مکتوب هستند اما در گذشته به صورت شفاهى و سینه به سینه بوده است. ؛ اندیشه ها؛ دیدگاها؛ سرگذشت‌ها و به طور کلى دست آوردهای دینی، ملی و فرهنگى آن قوم و عشیره بوده و براى سالیان زیادی نسل به نسل منتقل و حفظ شده است. طوایف و ملتها در سر نوشت خود نقش اساسی دارند،تاریخ مردم جوانرود داستانها و مبارزات شجاعانه زیادی در ورد زبانها دارد، فرهنگ غنی و اصیل و نجابتشان نشانه کورد و ایرانی بودنشان بوده و هست. 

شهرجوانرود درحدود هفتاد و شش کیلومتری شمال غربی استان کرمانشاه و جزء بلوک هجده گانه قدیمی کوردستان بوده است؛که همواره مهد تمدن فرزانگانی بزرگ،گمنام و برجسته ، متفکران و تحصیل کرده ها و مرکز فرمانروایان و حکمرانان تاریخی چند هزارساله است؛ صفی خان سلطانها؛ اردلانها؛ سردارعشایران و بیگ زاده ها بوده،که بارها مورد هجوم و حملات ویران کننده طوایف و دشمنانی مانند مغولها؛ انگلیسها؛ قاجارها؛ پهلویها، بلایای ناخواسته از محلهای خیلی قدیمی 1 ـ بانی توان که گویند با وقارترین و زیباترین شهر قدیمی منطقه غرب کرمانشاه بوده است2 ـ زمین پارک هلانیه کنونی؛ نقل می‌کنند زمانی که مغولها به جوانرود حمله می کنند شهر از قسمت شمالی پارک هلانیه تا محدوده روستای کنونی علی آباد کهنه با بازارهای قشنگ و سنتی بوده است که با فتح قلعه‌ای که در بلندای شهربوده و نام چنکیز را روی این قلعه گذاشته‌اند 3 ـ قلعه‌ای صفی خان سلطانها درقسمت ضلع غربی روستای صفی آباد . اکنون این شهربا وضعیت تاریخی؛ جغرافیایی با جابجایهای گذشته محلهای نامبرده واقع گردیده است؛ با این وصف در جریانهای ملی شدن صنعت نفت در زمان کابینه مرحوم دکتر محمد مصدق؛ انقلاب مشروطه و مشروطه خواهانی مانند سردار بزرگ میرزاکوچک خان جنگلی؛ تلاش در سرنگونی بعضی از سران و اقمار وابسته به بیگانگان داخلی و خارجی، همکاری با جنبش آزادیخواهانه کردستان در زمان قاضی محمد؛ ایجاد تضاد و نا آرامی درمنطقه با سلسله‌های قاجارها و14 سال مبارزه با جان؛مال و منال با رژیم ملحد پهلویها؛ شرکت در نهضتهای سران کردهای عراق به رهبری ملا مصطفی بارزانی؛ ایفای نقش بسزای دشته‌اند ؛دراین دورانها قربانیها وتوان‌های زیادی داده‌اند ولی مثل کوه شاهو نستوه واستوار مانده‌اند ؛ در سال هزار و سیصد و سه به بعد عوامل بیگانه رضاخان و حکومت پهلوی در پی ایجاد دولتی با اقتدار مرکزی بدون رقیب بوند؛ در نتیجه شروع به دستیگری سران و بزرگان ایلات و افراد صاحب نفوذ در ایران بلاخص در کردستان نمودند.در بیست و هشتم دیماه هزار و سیصد وده به دستور و قانون خونین و پلید رضاشاه و سرسپردهایش برای دستگیری سران عشایر و افراد مشهور درغرب کشور گسترانیده، سران ایل جاف در مناطق  مختلف جوانرود؛ همراه چندین نفر از نزدیکان وکیل و خود ایشان با چرب زبانیها دستگیر و روانه تهران، اصفهان ... به مدت ده سال در آن حبسهای ناهنجار و مخوف می شوند که می توان در این جریانات کتابهای زیادی نوشت ؛ اما شجاعانه از اغتشاشات جنگ جهانی و نا آرامی حکومت استفاده کرده از زندانهای وحشتناک جان سالم به در می برند، دراین مقاله نمی توان تمام جریانات را توضیح داد، عجبا درآن دوران اشخاصی بدون وسیله و امکانات « نقشه و... » آن هم در تاریکی های شب و در کوهها ناشناخته و استانها و منطقه ها را سپری و به مناطق همیشگی خود برمی گردند. چهارده سال مبارزه سران ، طوایف جافها با حکومت پهلویها و بقیه عوامل و دست نشانده های حکومتی در مناطق جای افتخاریست؛ چند مرحله رژیم باتمام قوای مسلح به مناطق جوانرود حمله ورمی شوند بزرگترین نیرنگ و حمله درسالهای 1334  ؛ 1327 به جنگ جوانرود شهرت دارد مصادف با ماه مبارک رمضان با کمترین امکانات و مواجه شدن با مواد غذایی و...  ولی اتحاد رمز پیروزی همیشگی سران و مردم باعث سربلندی این مناطق می شود، با توجه به قانون مبرای دین اسلام عده‌ای از علمای محترم منطقه در روزهای ماه مبارک رمضان در برابر حمله ناجوانمردانه دژخیمان یاسای جهاد صادر می فرمایند. میرزا لطف الله سعیدی شاعر جوانرودی در وصف این نبرد نوشته اند:

له تقدیری حه‌ق که س وکارنه زان  * *   روژی چوارشه مه وچوارده ی ره مه زان 

سالی هه زاروسه صدوبیست وهفت  * *   یک ئـاگـر ونه فتـی وه جـوانـرو که فت

ئـه ورو جــوانــرو زور وه اختیـارو    * *     شـه رکـه رو جنگـی هه ر شش سوارو

میلی تو نه بی ئـه ی پـه روردگار      * *  شش سوار چیه سی له شه‌ش ص دسوار

چون عوامل پهلویها از مبارزه و شجاعتهای گذشته مردم « حکومتهای محلی جوانرودیها » کاملاً آگاهی داشتند . فوراً دستور سرکوبی و بستن مرزهای غربی کوردستان ایران و عراق را صادر می کنند ، اما درسال هزار و سیصد و چهل دو کردهای جوانرود همراه حسین بیگ و محمدبیگ وکیل به کمک سران بارزانیها درجنگ ایلول بارژیم بعثی عراق به مدت ده سال می پیوندند وافتخاراتی به اسم جاف‌های جوانرود به ارمغان می آورند ، اما با قرار داد ننگین و ناخواسته الجزایر توسط شاه ایران و رژیم بعث در سال هزار و نهصد و هفتاد و چهار باز قیام کردها به رهبری ژنرال ملامصطفی بارزانی ناکام می ماند ، اتحاد جوانرودیها و حفظ حدودات آنها در گذشته از طرف مغرب تا مرزد وآب و از جنوب تا مرز سرپل ذهاب از شرق تا کرمانشاه از شمال با اورامان لهون همچون یک ساعت سالم و منظم با تمام طوایف هماهنگ و در ارتباط بوده‌اند ؛ بازآخرین ورقهای وقایع تاریخ را بنگریم می بینیم در روزنامه کیهان اسفند ماه سال پنجاه و هفت روشن فکران ؛ روشن دلان ؛ معلمان و... ؛ کردهای منطقه‌ی اورامانات مخصوصاً جوانرودیها ( روانسر ، ثلاث باباجانی ) پشتیبانی و اعلام آمادگی و جان نثاری خود را در اوایل پیروزی انقلاب جمهوری اسلامی ایران به رهبری امام خمینی اعلام داشتند ؛ با توجه به مبارزات سالهای گذشته در برابر رژیم ساواک پرور، شکنجه گر پهلوی بحق باید گفت وارثین انقلاب مردم این شهرستانهای اورمانات بیشترین سهم و تلاشها را داشته اند؛ باز بعد از پیروزی انقلاب مردم درصحنه‌های نبرد با رژیم صدام خونخوار رشادتهای زیادی را ازخود برای حفظ شهرها و مرزهای کشورمان در تمام مناطق جنگی الخصوص نوار مرز غربی در برابر نیروهای بعثی پلید نشان داده اند . اگر درگذشته شجاعتها ؛ دلیرها باعث افتخار ایران واین خطه بوده است حال علم وفن آوری که دراین سالهای اخیر وحساس جوانان و نوجوانان برومند و کارآزموده کورد ، افتخاراتی را برای ایران وجوانرودیها مثل گذشته گان خود به ارمغان آورده اند درتمام رشته های علم وزندگی خود به ارمغان آورده اند . هیچ میراثی گرانبها تر از همدلی ؛ هم زبانی ودلسوزی نیست .

هــدایـت قــــادری * جوانرود

منابع:تاریخ سلاطین هورامان،تألیف: قاضی عبدالله شیدا(مردوخی) تاریخ جنبشهای کردستان،مؤلف:علاءالدین سجادی،دیوان آقاعنایت سیدباقر هاشمی ودکترمحمدامین هورامی؛سرگذشت سلطان مسعودغزنوی و خوارزمشاهیان برگرفته ازکتابهای زین الاخبار؛شهابالدین خرندرزی؛تحفه ناصری؛ ایلات وطوایف کورد؛ دست نوشته های ادبا وشعرا؛کتابهای جغرافیای کرمانشاه وسنندج ؛گفتگوباصاحب نظران محلی؛ نشریات واینترنت.