زندگی امامان اهل سنت - امام مالک ( رض ) « امام دارالهجره »

امام مالک (رض) « امام دارالهجره »

نام ایشان مالک فرزند اَنَس دومین امام اهل سنت و جماعت و مشهور به امام دارالهجره و نیز امام حجاز می‌باشد . تولد ایشان حدوداً سال 93 قمری در ذوالمروه واقع در شمال مدینه است . گویند 2 سال و به قولی 3 سال در شکم مادر بوده است . نسب ایشان به ابوعامر فرزند عَمرو صحابه‌ی پیامبر(ص) می‌رسد . ................................

امام مالک نخست به حفظ قرآن پرداخت و سپس مشغول حفظ حدیث شد ، ایشان نزد استادانی چون عبدالرحمن بن هرمز ، ربیعه بن ابی صالح ، نافع ، یحی بن سعید انصاری ، عبدالله بن دینار و …. کسب علم و فیض نموده است .

امام مالک در سن 17 سالگی شروع به تدریس کرد ، در جلسه‌‌ی تدریس او بزرگانی چون ( مسلم زهری و ربیعه بن محمد ) که از استادان وی بودند شرکت می‌‌جستند .

امام مالک نسبت به احادیث پیامبر اکرم‌(ص) عنایت شدیدی داشت ، سفیان می‌گوید : کسی نسبت به راویان حدیث از مالک سخت‌گیرتر نبود . علمای اهل سنت سند امام مالک را در حدیث بر اسناد دیگر ترجیع می‌دهند ، امام می‌فرماید : یکصد هزار حدیث را با دست خود یادداشت کرده‌ام . ایشان هیچگاه بدون وضو حدیثی را یادداشت و یا حتی بازگو نمی‌کرد .

امام مالک می‌فرمایند : توجه داشته باشید که علم دین را از چه کسی فرا می‌گیرید . ایشان هنگام روایت حدیث صحبت با صدای بلند را حرام می‌داند ، می‌گویند یکبار در هنگام روایتِ حدیث ، عقربی وی را گزید ایشان درد را تحمل کرده ولی حدیث را قطع ننمود . امام به خاطر محبتی که نسبت به پیامبر(ص) داشتند جز برای ادای حج هیچگاه مدینه را ترک نکردند .

اصول فقهی مذهب امام مالک استوار بر قرآن و سنت ، فتوای صحابه و اجماع اهل فقه و علم می‌باشد و در مواردی که نصی برای آن نمی‌یافت به قیاس ، استحسان ، عرف و مصالح مرسله متوسل می‌شد .

عرف : عمل یا اعتقادی است که مردم به تأیید عقل بر آن متکی باشند و طبع آنها آن را بپذیرد .

مصالح مرسله : حکمی است بدون در دست داشتن هیچ‌گونه دلیل بخاطر مصلحت مانند اینکه کسی را که متهم به دزدی است جهت اعتراف به جرم اذیت و آزار کنند .

امام مالک برای مصالح مرسله دارای شرایطی بودند از جمله : 1ـ با اصول اسلام و دلائل آن منافات نداشته باشد . 2ـ مورد قبول دانایان باشد . 3ـ به وسیله‌ی آن بتوان از تنگنا نجات یافت .

امام مالک بسیار فروتن و متواضع بود ، هیچگاه قول خود را صد در صد درست نمی‌دانست بسیاری مواقع از ایشان سؤالی می‌شد در جواب می‌فرمود نمی‌دانم یا می‌گفت بگذار تا فکر کنم گاهی زمانی طولانی به تحقیق در مسئله‌ای می‌پرداخت و گاهی شب را به روز می‌آورد .

زندگی امام مالک در ابتدا با فقر و و تنگدستی همراه بود بخاطر اشتغال به کسب علم به سختی زندگی را می ‌گذراند اما بعدها که در کنار تحصیل به تجارت نیز مشغول شد کم کم اوضاع او دگرگون شده و از لحاظ مالی بی‌نیاز شد . ، لباس مرغوب و عالی پوشیده و عطرهای خوب استعمال می‌کرد ، امام مالک قامتی بلند ، صورتی زیبا و هیبت خاصی داشت ، امام شافعی می‌گوید : هیچ‌ کس هیبت مالک را نداشته است . اقامت امام مالک در شهر پیامبرخدا (ص) و طولانی بودن عمر پر برکت ایشان موجب شد که تعداد شاگردانش زیاد شوند ؛ زیرا در ایام حج که از اطراف و اکناف مناطق اسلام برای ادای فریضه‌ی حج رهسپار مکه و سپس جهت زیارت روضه‌ی مبارک پیامبر(ص) به مدینه می‌رفتند کم و بیش از محضر امام مالک استفاده کرده و بعضاً تا مدت‌ها نیز در آنجا اقامت می‌کردند .

از شاگردان امام مالک از میان تابعین ( زهری ، ایوب سختیانی ، ابوالاسود ، یحی بن سعید الانصاری ، ربیعه بن ابی عبدالرحمن ، ابوالنضر و نافع بن ابی نعیم و …. ) و همچنین از شاگردان سرشناس امام مالک ( عبدالله بن وهب ، عبدالرحمن بن قاسم و اشهب بن عبدالعزیز و …. ) را می‌توان برشمرد .

نخستین کتاب امام مالک و یکی از مهمترین کتابهایشان الموطا می‌باشد . که حدوداً 40 سال جهت تألیف آن تحقیق نموده و زحمت کشید ، کلمه‌ی موطا به معنی راه آسان شده و راه هموار و وسیع می‌باشد . موطا کتابی است که در آن احادیث پیامبر (ص) و اقوال صحابه و تابعین در آن گردآوری شده است . امام مالک می‌فرماید : موطا را به 70 تن از علمای مدینه نشان دادم همه‌ی آنها بر صحت احادیث جمع‌آوری شده‌ی آن موافق بودند امام شافعی می‌فرماید : در زمین کتابی درست‌تر از موطای مالک نیست .

یکی از شعرا درباره‌ی موطا چنین می‌گوید : ( امام مالک موطا را گرد آورد ، کتابی که چیزی را ناگفته نگذاشت به راستی موطا خورشید است و خانه‌ای که در آن موطا نیست دور از موفقیت می‌باشد ) . علاوه بر موطا ، تفسیر غرایب قرآن ، کتاب‌السیر ، آداب المواعظ و .... از جمله تألیفات امام مالک می‌باشند .

امام مالک استفاده از امکانات روز و لوازم رفاه . مسکن عالی ، لباس خوب و اثاثیه‌ی زیبا را مباح دانسته و خودشان نیز استفاده می‌کردند ایشان می‌فرمایند اینها زینت و رزقی هستند که خداوند بر بندگان خود حلال نموده است . با این حال امام مالک می‌فرمایند ترک آنها بهتر و خوب‌تر است .

امام شافعی می‌گوید مالک معلم و استادم بود ، از وی علم را فرا گرفتم و کسی از مالک به من امین‌تر نبود .

مذهب امام مالک ابتدا در حجاز ، بصره ، مصر ، شمال آفریقا ، اسپانیا ، سودان ، بغداد و ایران گسترش یافت اما بعدها در برابر مذهب امام شافعی رواج اولیه‌ی خود را از دست داده و در بسیاری مناطق مذهب شافعی جایگزین آن شد اکنون مناطقی که دارای مذهب مالکی هستند عبارتند از : قسمت‌هایی از شمال آفریقا ، لیبی ، تونس ، الجزایر . مراکش و  … 

امام مالک در سال 179 هجری وفات یافته و در قبرستان بقیع در مدینه‌ی منوره به خاک سپرده شد .