بیماریهای رفتاری و روشهای پیشگیری از آن‌ها

بیماریهای رفتاری به آن دسته از بیماریهایی اطلاق می‌شود که شخص به واسطه داشتن رفتارهای مخاطره‌آمیز و عدم پیروی از هنجارهای اجتماعی به آنها مبتلا می‌شود. مهمترین این بیماریها: اعتیاد، ایدز و هپاتیت و بیماریهای منتقله از راه جنسی 1(STD) می‌باشند که شامل سوزاک، سیفلیس، شانکروئید و عفونتهای مجاری ادراری غیر سوزاکی می‌شوند. ایدز با اینکه می‌تواند به وسیله تماسهای غیر جنسی هم منتقل شود ولی به عنوان یکی از بیماریهای آمیزشی قلمداد می‌گردد. به علت اهمیت فراوان بیماریهای آمیزشی و بخصوص افزایش همه‌گیری این قبیل بیماریها در جامعه جوان کشورمان در زیر به بررسی اجمالی مهمترین بیماریهای آمیزشی و راه‌های پیشگیری از آنها می‌پردازیم.

سوزاک:

 سوزاک یا گونوره نتیجه عفونت غشاء مخاطی دستگاه ادراری ـ تناسلی با دپیلوکوکسی گرم منفی بنام نیدیاگونوره‌آ می‌باشد، در مردان ایجاد سیتیت، پروستاتیت و وزیکولیت می‌نماید که همراه با دردناک بودن دفع ادرار ـ تکرار ادرار و وجود ترشحات عفونی در ادرار می‌باشد. در خانم‌ها ایجاد اورتریت، سروسیت و بارتولینیت نموده و موجب دیزوری، تکرار ادرار و ترشحات واژینال می‌شود. بدلیل استفاده از روشهای جنسی گوناگون حلق و کانال آنان نیز گاهی اوقات آلوده می‌شود.

عوارض ثانویه سوزاک در اثر عدم درمان صحیح عبارتند از: آرتریت گونوکوکی، التهاب عنبیه آندوکاردیت و درماتیت سپتیک و نازایی و عقیمی در هردو جنس.

سیفلیس:

از3000 سال قبل از میلاد مسیح شناخته شده است. بیماری مزمنی است که در اثر آلودگی به اسپیروکتی بنام تره‌پونها پالیدوم ایجاد می‌شود. عامل مسبب بیماری از طریق غشاهای مخاطی یا از طریق وجود خراشهای کوچک در پوست وارد بدن شده ابتدا وارد سیستم لنفاوی و سپس خون و به سرعت در تمام بدن منتشر شده و ایجاد علائم متفاوتی در تمام قسمتهای بدن می‌نماید.

سیفلیس شامل سه مرحله است که در مرحله اول در محل اولیه عفونت که معمولاً اندام‌های تناسلی فرد می‌باشد و گاهی در روی لب زخمهایی ایجاد می‌شود که در اثر عدم درمان خود به خود بهبود پیدا می‌کند و بیماری وارد فاز دوم می‌شود که نتیجه عفونت عمومیت یافته است، علائم متعددی را ایجاد می‌کند که در تمام نقاط بدن منتشرند و در اثر عدم درمان مرحله سوم یا سیفلیس عصبی پیش خواهد آمد که نتیجه حمله اسپیروکت به سیتم عصبی می‌باشد. درمان در مراحل دوم و سوم بسیار مشکلتر از مرحله اول بوده و عمده مرگ و میرهای ناشی از سیفلیس مربوط به مراحل دوم و سوم می‌باشد.

مهمترین راه برای پیشگیری از سوزاک و سیفلیس تلاش در جهت استفاده از عقاید مذهبی مردم در جهت تقویت و ارتقاء شیوه‌های زندگی سالم و کاهش رفتارهای پر خطر از جمله: بی‌بند و باری در روابط جنسی می‌باشد. اقداماتی باید صورت گیرد تا روابط جنسی قبل از ازدواج و تماس‌های جنسی خارج از محدوده ازدواج محدود شوند. همچنین برای جلوگیری از گسترش آلودگی، آموزش استفاده از کاندوم در روابط مشکوک یا مواقعی که یک شریک جنسی آلوده باشد بعنوان ضرورت مطرح است.

ایــدز:

 ایدز را کابوس هزاره سوم نامیده‌اند. بیماری است که توسط ویروسHIV ایجاد می‌شود.HIV از راه‌های گوناگونی همچون: روابط جنسی مشکوک، استفاده از سرنگ و وسایل تزریق مشترک، فراورده‌های خونی تصفیه شده، خالکوبی با وسایل غیر استریل شده و انتقال از جفت به جنین وارد بدن شده و به انواعی از گلبولهای سفید بنام T colls حمله کرده و آنها را آلوده می‌کند. دوره کمون بیماری بسیار طولانی و نزدیک به 10سال است و پس از این مدت با تخریب سیستم ایمنی فرد در مقابل انواع عفونت‌ها مقاومت خود را از دست داده و از پا در خواهد آمد. ایدز به مرحله‌ای از بیماری گفته می‌شود که در آن علائم نهایی تخریب سیستم ایمنی از قبیل تب و سردرد شدید، تحلیل قوا، اسهال مزمن، تنگی نفس، بخصوص عفونت‌های فرصت‌طلب قارچی و میکروبی ظاهر می‌شوند.

مبتلایان به ایدز و ناقلین HIV عوارض متعددی از بیماریها را تجربه می‌کنند که در کشورهای توسعه نیافته مهمترین آنها به نگرش جامعه نسبت به بیماران باز می‌گردد. در بسیاری از کشورها مبتلایان به ایدز نه بیمار که یک گناهکار قلمداد می‌شوند و در تمامی زمینه‌های خانوادگی، شغلی، آموزشی و حتی دریافت خدمات بهداشتی درمانی مورد بی‌مهری و تبعیض قرار می‌گیرند. از دست دادن موقعیت شغلی و درآمد شخص بیمار، وی را در تأمین هزینه‌های بالای درمانی خود با مشکل روبرو خواهد کرد، پرسنل کادر درمانی از ارائه خدمات به بیماران ایدزی اکراه دارند و معمولاً فرد مبتلا به ایدز از خانواده نیز طرد می‌شود. تمام اینها عواملی است که در کشورهای توسعه نیافته از جمله ایران افراد مبتلا سعی در مخفی نگه‌ داشتن بیماری خود می‌کنند و این امر باعث می‌شود که آمارهای این قبیل کشورها در این زمینه قابل اعتماد نباشند. در ایران نیز در سالهای اخیر بدلیل افزایش رفتارهای مخاطره‌آمیز در جوانان از جمله روابط جنسی خارج از چارچوب خانواده و استعمال مواد مخدر میزان شیوع بیماریهای رفتاری آمیزشی از جمله ایدز به صورت نگران کننده‌ای افزایش است.

مهمترین راه انتقال ایدز که در سالیان گذشته تماسهای جنسی مشکوک بود در سالیان اخیر با افزایش آگاهی‌های عمومی در این مورد و افزایش استفاده از کاندوم در روابط مشکوک رتبه اول را به استفاده مشترک از سرنگ‌های آلوده در معتادان تزریقی داده است. گزارش شده که سهم ابتلا از طریق اعتیاد تزریقی در ایران از2/2% در سال 1375 به 7/66% در سال 1380 افزایش یافته است. آمارهای غیررسمی تعداد معتادان تزریقی ایران را بین 200 تا300 هزار نفر برآورده کرده‌اند که از این تعداد حدود30% آنان ازدواج کرده‌اند و در حد قابل توجهی از آنان روابط جنسی خارج از چارچوب خانواده دارند و استفاده از کاندوم نیز در آنان نادر است. این امر نشان می‌دهد که خطر گسترش عفونتHIV از معتادان تزریقی به سایر گروه‌های اجتماعی در ایران بسیار جدی و هشدار دهنده می‌باشد. مداخله فوری در جمعیت جوان کشور در جهت کاهش روابط جنسی مشکوک، آموزش استفاده از کاندوم، کاهش عرضه و تقاضا برای موادمخدر و کاهش آسیب استفاده از موادمخدر از جمله آموزش عدم استفاده مشترک از سرنگ و وسایل تزریقی و حتی تأمین رایگان سرنگ و سوزن برای معتادان تزریقی همانگونه که در کشورهای توسعه‌یافته اجرا شده و باعث کاهش شدید شیوع ایدز در آن کشورها شده است یک ضرورت ملی است تا از اپیدمی و همه‌گیری ایدز در کشور که منجر به از دست رفتن فرصت‌ها و منابع بسیاری خواهد شد جلوگیری می‌شود.

کشورهای توسعه یافته در کنترل اپیدمی ایدز در معتادان تزریقی به موفقیت‌هایی چشمگیری دست یافته‌اند که کمتر می‌توان در سایر گروه‌های اجتماعی شبیه آن را یافت. استفاده از تجربیات این کشورها برای کشور ما یک ضرورت ملی است. ما می‌دانیم که چگونه جلوی گسترش HIV در مصرف کنندگان مواد را بگیریم و اگر به آنچه که می‌دانیم عمل کنیم، نه‌ تنها جلوی گسترش همه‌گیری ایدز به شرکای جنسی و فرزندان تزریق کنندگان مواد را گرفته‌ایم، بلکه فضایی را فراهم نموده‌ایم که به کنترل مصرف مواد در آنها نیز کمک می‌کند. تلاش برای تغییر نگرش جامعه به بیماران HIV و رفع رنگ و تبعیض‌های موجود کمک فراوانی به غربالگری موارد آلوده و جلوگیری از ایجاد کانون‌های مخفی بیماری و بدنبال آن جلوگیری از گسترش اپیدمی ایدز خواهد شد. برخلاف باورهای عمومی جامعه باید این نکته مورد توجه قرار گیرد که ایدز از راه دست‌دادن، بوسیدن و در آغوش گرفتن، تنفس در یک هوای مشترک، ظروف غذاخوری، دستشویی، حمام و استخر مشترک خطری ندارند و افراد از طریق سرفه، عطسه، اشک چشم، عرق بدن و نیش حشرات مبتلا نخواهند شد و اصولاً در صورت عدم وجود رفتارهای پر خطر موردی برای ترس از ابتلا به ایدز وجود ندارد حتی اگر یک فرد مبتلا به ایدز در خانواده، محل کار، دانشگاه یا در همسایگی می‌باشد، عدم رفع این سوءتفاهمات باعث اختفای بیماری از سوی مبتلایان خواهد شد که در نتیجه بیماران از خدمات آموزشی، مشاوره و مراقبت و درمان محروم خواهند شد و اطلاعات لازم در زمینه راههای انتقال و پیشگیری و نکاتی که باید رعایت شوند تا دیگران آلوده نشوند را بدست نخواهند آورد که البته نتیجه آن گسترش اپیدمی ایدز خواهد بود.

نویسنده: دکتر رامین اسکویی

 

---

1_ SEXUAL TRANSMITED DISEASE