پلوتون سیاره‌ی عجیب

از زمان کشف این سیاره هفتاد سال می‌گذرد و از آن موقع بصورت یک راز باقی مانده است. فاصله‌ی بسیار زیاد آن مانع کشف این راز  شده است. اما دانشمندان به کمک قویترین تلسکوبهای جهان سعی دارند تا راز را کشف کنند.

در واقع این سیاره‌ دردسته‌ی ورقه‌های ژوکر (برگ اضافی) به حساب می‌آید. سیاره‌ای که از اصول و قوانین شناخته شده و حاکم بر سیارات دیگر پیروی نمی‌کند.

آیا پلوتون یک سیاره است یا یک سیارک؟ چرا که اندازه‌ی آن از نصف کوچکترین سیاره‌ی منظومه‌ی شمسی است و عجیب‌تر از همه مدار آن است که باعث می‌شود گاهی به داخل مدار پلوتون نفوذ کند. در حال حاضر پلوتون در حال دور شدن از خورشید است اما در مدار نیز یک راز شگفت‌انگیز وجود دارد، بیشتر مواد هنگامی که از منبع گرمایی دور می‌شوند سردتر می‌گردند اما این مسئله درباره‌ی پلوتون صادق نیست. پلوتون با دور شدن از خورشید گرمتر می‌شود. رازی که پاسخ آن را هیچ‌کس نمی‌داند اما امروزه پرده‌ای که سالها بر رازهای پلوتون کشیده شده بود به آرامی در حال کنار رفتن است.

پاییز گذشته دولت آمریکا 100 میلیون دلار به ناسا اختصاص داد، این مبلغ برای مأموریت فضایی به پلوتون آماده می‌شود که قرار است کاوشگر (New Horizons) افقهای تازه‌ای در ژانویه‌ی 2006 از این سیاره بدست می‌آورد.

وقتی این فضاپیما به پلوتون از قمر آن یعنی شارون عکس و فیلم می‌گیرد، سپس در سطح 10 هزار کیلومتری آن فرود می‌آید، این فضاپیما از مناطق مات و تاریک هم فیلم می‌گیرد که حتی قویترین تلسکوبها نیز در فاصله‌ی 60 متری قادر به این کارند.

پلوتون پر از شگفتی است که از مدار آن شروع و به فضای سرد و مرده و تاریک آن منتهی می‌شود، پس از کشف پلوتون در سال1930 در سال1943 کنت اجرت (ستاره‌شناس ایرلندی) وجود کمربندی از اجرام کوچک از جنس یخ و سنگ دورتر از پلوتون را مطرح کرد. هفت سال بعد این ایده توسط جرارد کوپر آمریکایی مطرح شد، با این وجود در آن زمان حتی با تلسکوبهای قوی نیز امکان برای یافتن مدار جهت اثبات کمربند نبود، کمربندی که بعدها به نام کمربند کوپر (Kuiper Belt) معروف شد.

این وضعیت در سال 1992 زمانی که دیوجویت از دانشگاه هاوایی و جین‌لوا از دانشگاه کالیفرنیا (برکلی) با استفاده از تلسکوب 20/2 متری دانشگاه هاوایی در ماناکی به رصد پرداختند تغییر کرد. آنها موفق شدند یک جرم آسمانی کم نور که در جهت خلاف بقیه‌ی سیارات حرکت می‌کند، رصد کنند و نور کم آن نشانه‌ی فاصله‌ی دور آن بود. آیا آنها اولین جرم کمربند کوپر را یافته بودند؟ تحقیقات بعدی نشان داد که این نظریه صحیح است.

 این جرم آسمانی که اکنون (A-T-19921) نامیده می‌شود 300 کیلومتر عرض و از جنس یخ و سنگ است که در مدار 600 میلیون کیلومتری دورتر از پلوتون به دور خورشید حرکت می‌کند. از آن زمان تا بحال بیش از 50 جرم آسمانی دیگر در کمربند کوپر شناخته شده است.

دانشمندان با مطالعه‌ی مدار حرکت آنها امیدوارند اطلاعاتی در مورد ساختار این اجرام و همچنین منشاء آنها بدست آورند. یافته‌های آنها تا حدودی پرده از اسرار پلوتون برداشته است و یکی از آنها این است که پلوتون در مسافت 248 ساله‌اش به دور خورشید تنها نیست.

پلوتون و کمربند کوپر

زمانی پلوتون دوبار به دور خورشید می‌چرخد نپتون سه بار به دور خورشید می‌چرخد، در این حال پلوتون و سیارکهای همراه آن تحت تأثیر جاذبه‌ی قوی یک سیاره‌ی بزرگتر قرار گرفته‌اند. این که چطور این مسئله اتفاق افتاده است، نامشخص است. اما یک احتمال هست که زمانی مدار نپتون و کمربند کوپر به یکدیگر نزدیک بوده‌اند و در همان زمان برخی از اجرام (KBO) از جمله پلوتون جذب نپتون شده است. این فرضیه شاید پاسخی برای این سئوال باشد که چرا پلوتون با قمرش شارون تقریباً به یک اندازه هستند، شاید هردوی آنها جزء (KBO) بوده‌اند. و میلیاردها سال قبل به وسیله‌ی جاذبه‌ی پلوتون از آن جدا شده‌اند و در عین حال چنان سناریو‌ای می‌تواند پاسخی برای راز قدیمی پلوتون باشد.

تریتون بزرگترین قمر نپتون بر مدار عجیب و ناپایدار و خلاف حرکت نپتون حرکت می‌کند و چنین مسئله‌ای این ذهنیت را ایجاد می‌کند که شاید تریتون نیز جزء اجزای کمربند کوپر بوده است و سپس مانند پلوتون تحت جاذبه‌ی نپتون قرار گرفته است.

کشف گروه جدیدی از اجرام (KBO) سرنخ دیگری را در مورد این اتفاقات در اختیار دانشمندان قرار داده است. این گروه از اجرام بر روی مدارهای بسیار عظیم و نامدور به دور خورشید می‌گردند، فاصله‌ی آنها از خورشید 20 میلیارد کیلومتر است یعنی بیشتر از سه برابر فاصله‌ی پلوتون تا خورشید است. این اجرام شاید به وسیله‌ی اثرات نامنظم جاذبه‌ی نپتون در اعماق فضا پخش شده باشند.

نکته‌ی مهم اینجاست که به راحتی می‌توان نتیجه گرفت که پلوتون جزء اجرام کوپر بوده که بعدها برروی مدار مشخص قرار گرفته.

حقایق باور نکردنی درباره‌ی پلوتون

 در سال 1930 کلاید تامیوز پلوتون را کشف کرد. ستاره‌ ـ شناسان دست به تحقیقات گسترده زدند. ستاره‌شناسان با توجه به تأثیر جاذبه‌ی آن بر دیگر سیارات جرم آن را محاسبه کردند، محاسبات آنها نشان داد که پلوتون باید از طلای جامد ساخته شده باشد، بعدها مشخص شد که تصور اولیه اشتباه بوده است احتمالاً این سیاره نیز از مواد معمولی مانند سنگ و یخ با نسبت 3به 1 ساخته شده است. مدار پلوتون به خورشید نیز عجیب‌ترین مدار بین سیارات شناخته شده است. هر 25 سال یا بیشتر به مدت 20 سال این سیاره حتی از نپتون هم به خورشید نزدیکتر می‌شود، آخرین باری که چنین اتفاقی افتاد بین ژانویه‌ی سال 1979 تا فوریه‌ی 1999 بود.

کشف جارون در سال 1987 به دانشگاه کمک کرد که تا جرم پلوتون را به طور دقیق محاسبه کنند.

جرم پلوتون اکنون 17 درصد جرم ماه یعنی قمر زمین است و در سال 1999 شایعه‌ای بر سر زبانها افتاد که انجمن بین‌المللی ستاره‌شناسی (IAU) قصد دارد که پلوتون را یک سیارک به حساب آورد اما این انجمن چنین شایعه‌ای را کذب کرد.